De vereniging

De Vereniging voor Wijsbegeerte te ‘s-Gravenhage is op 21 februari 1907 opgericht om kennis van en belangstelling voor de filosofie te stimuleren en te onderhouden. Sommige van onze leden zijn academisch geschoold in de filosofie, andere hebben ‘slechts’ een basale kennis en willen die graag verdiepen. De vereniging ziet het als haar taak om filosofische bijeenkomsten te organiseren van een hoog inhoudelijk niveau, en tegelijkertijd toegankelijk te zijn voor een breed publiek.

Eerstvolgende lezing: dinsdagavond 15 oktober 2024

Yoram Stein
Spinoza, atheïst of diepreligieus?

Drie perspectieven op religie in Spinoza's filosofie

Was Spinoza een atheïst of ein Gott-trunkener Mensch zoals Novalis hem noemde? Al eeuwenlang worden grofweg drie interpretaties gegeven van Spinoza’s houding ten aanzien van religie. Volgens sommigen is Spinoza een atheïst die radicaal wil breken met de religieuze traditie, omdat hij het geloof niet alleen als onwaar, maar ook als schadelijk voor mens en samenleving beschouwt. Anderen wijzen erop dat Spinoza het geloof belangrijk vindt voor de massa, terwijl hij de filosofische waarheid enkel geschikt acht voor de elite. Volgens een derde school is Spinoza gegrepen door maar één vraag: hoe het heil te verkrijgen door middel van kennis en liefde van God? Niet voor niets begint de Ethica met een deel over God en eindigt het met de amor Dei intellectualis, de intellectuele liefde tot God. Deze drie interpretaties van Spinoza komen voort uit de drie perspectieven die Spinoza zelf in zijn complexe en genuanceerde filosofie van de religie hanteert. Hij bekritiseert de superstitio, het bijgeloof, als onwaar en slecht. Het universele geloof, fides catholica, ziet hij daarentegen als onwaar maar goed. Religio, de filosofische religie, waarin God begrepen wordt als substantie beschouwt hij als waar én goed. Centraal in deze lezing staat de vraag hoe deze drie invalshoeken in hun onderlinge samenhang zijn te begrijpen en hoe ze bijdragen aan een ook nu nog actuele Spinozistische filosofie van de religie.
Dr. Yoram Stein is filosoof, schrijver, docent en journalist. Hij schrijft met regelmaat voor onder andere dagblad Trouw, Bij uitgeverij Nieuw Amsterdam verscheen zijn Filosofisch Elftal: Nederlandse denkers over de actualiteit (2006) en Stoppen met blowen (2010). In 2019 promoveerde hij aan de Universiteit Leiden op ‘Spinoza’s theorie van de religie: het belang van religie in Spinoza’s denken, en de implicaties daarvan op de staat en de samenleving’. Hij geeft les aan het Montessori Lyceum Amsterdam en de Universiteit Leiden. Momenteel werkt hij aan een boek over de filosofie van de verslaving, waarin Spinoza’s denken een hoofdrol speelt.